We staan dikwijls niet stil bij al het fantastische werk dat vrijwilligers in Nederland doen. Een voorbeeld hiervan is het Kasteel Doornenburg, niet ver van Arnhem, aan de Linge, niet ver van de Waal en Neder-Rijn. Veel landgenoten kennen het als het kasteel van Floris, Oldenstein. Tachtig mensen uit de omgeving zetten zich in om het kasteel draaiende te houden voor het publiek. In deze post kun je lezen over een buitengewoon occult zegel dat werd aangetroffen in een baksteen.
Vroege kerkelijke documenten laten zien dat er in de negende eeuw op deze plaats reeds een huis stond met de naam “Villa Dorenburc”. Hieruit is in de 13de eeuw een bescheiden kasteel ontstaan, een kelder met broodoven, een grote zaal erboven en later daarboven nog een verdieping. De huidige hoofdburcht werd in de 15de eeuw voltooid, evenals de grote voorburcht die ook boerderijgebouwen heeft. Die beide laatste dingen zijn uniek onder de ongeveer zestig kastelen die ons land thans rijk is. Ook heeft de voorburcht een kapel en diverse woon- en zakelijke vertrekken.
In de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel verwoest door Britse bommen. Dankzij de inzet van de rijke en visioenaire industrieel Van Heek werd het prachtig gerestaureerd zoals het er ongeveer 600 jaar geleden moet hebben uitgezien. Van Heek was ter zake kundig. Eveneens was hij een zeer begaafd tekenaar die meer dan negentig mooie schetsen heeft nagelaten, waarvan u hierboven een aantal ziet.
Het geslacht Van Heek bracht ook Kasteel Berg bij ‘s Heerenberg terug in middeleeuwse staat en legde een prachtige collectie van religieuze Renaissance kunst aan. De Van Heeks waren textielbaronnen. Bij de restauratie van de Doornenburg in de jaren na de oorlog, kwam het goed van pas dat Van Heek niet alleen uit persoonlijk kapitaal kon putten, maar ook aan rijkssubsidietouwtjes wist te trekken door zijn invloedrijke positie. Hij stond immers aan het hoofd van wat destijds een van de grootste ondernemingen in Nederland was. Er werden zoveel mogelijk authentiek middeleeuwse materialen gebruikt, zoals stenen van middeleeuwse huizen in Arnhem die in de oorlog eveneens verwoest waren en niet werden herbouwd.
Tenzij mijn kennis van de geschiedenis van de magie in gebreke is of aanvulling behoeft, zullen echter niet al de huizen waarvan stenen werden gebruikt uit de middeleeuwen zijn geweest. In een van de stenen uit Arnhem werd namelijk een zegel van Honorius aangetroffen, dat men gedateerd heeft als vroeg vijftiende eeuws. Of dat klopt, is de vraag. Op grond van de tekstoverlevering van het betrokken boek is het waarschijnlijker dat de hierboven getoonde baksteen geen middeleeuwse maar 17de of 18de eeuwse baksteen moet zijn.
Het oudst bekende manuscript in het Latijn van (pseudo) Honorius, die claimt een priester en paus te zijn, gaat immers slechts terug tot de 17de eeuw. Het was in het bezit van een beruchte occultist aan het hof van Elisabeth I. In diezelfde tijd begonnen allerlei ‘geheime’ genootschappen op te komen die oude kennis claimden. Van wijsheid en mysteriereligie uit Egypte tot geheimen van de tempeliers, zoals de Rozekruizers. De Verlichting was een tijd waarin het occultisme hoogtij vierde.
Het zegel in de baksteen bevat de specifieke afbeelding van het zegel uit het boek van Honorius, met onder andere pentagram, hexagram en aartsengelen. Honorius had allerlei magische formules, zowel voor het oproepen van demonen als voor het krijgen van visioenen uit de hemel. Bij het openen van het portaal van de menselijke geest naar het (verboden) bovennatuurlijke speelden de grammata een belangrijke rol. Een echt christelijke of frisse ontdekking was dit amulet dus niet. Waarschijnlijk ging het om een bezwering die het gebouw een eeuwige en soliede bescherming moest geven tegen verwoesting. De Slag om Arnhem maakte dus duidelijk dat dit uiteindelijk niet gewerkt heeft.
In 1968, juist toen de restauratie voltooid was, werd de ridderserie Floris opgenomen, met onder meer de enkele jaren geleden overleden Rutger Hauer. Het karakter Sindala, een Arabische magiër, getuigt van affiniteit met de achtergrond van het amulet uit de baksteen.
De reeks trok destijds miljoenen kleine en grote kijkers, toen het vanaf 1969 uitgezonden werd op de Nederlandse televisie. De opnamen vonden voor een groot deel plaats op locatie bij kasteel Doornenburg. Vanwege de kosten werd in zwartwit gefilmd, achteraf een bedekte zegen omdat men in die tijd voor kleur was afstapt van technicolour naar een goedkoper procedee. Als gevolg daarvan zijn kleurenfilms uit de jaren dertig, zoals die van Errol Flynn, heel veel beter van kwaliteit dan veel opnames uit later tijd. In oudere fotoboeken is een vergelijkbaar effect te zien. De zwartwit foto’s zijn nog mooi, terwijl de kleurenfoto’s vergaan zijn.
In de middeleeuwen droeg men bovenstaande pakken en maskers om zich te beschermen tegen de “zwarte dood”.
